Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου 2014 στις 17.30
Κύκλος αυτομόρφωσης με θέμα Ρίζες & Ανατομία του ναζιστικού φαινομένου
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ:
"Οι ρίζες της ναζιστικής βίας" Ένζο Τραβέρσο
Ο στόχος αυτού του δοκιμίου δεν είναι να αποκαλύψει τα "αίτια" του εθνικοσοσιαλισμού, σε κάποια ντετερμινιστική προοπτική, αλλά μάλλον "ρίζες", δηλ. στοιχεία που συγκροτούν ένα ιστορικό φαινόμενο και γίνονται ουσιώδη συστατικά του μόνο αφού έχουν συμπυκνωθεί και αποκρυσταλλωθεί εντός του. Οι πολιτισμικές ρίζες του ναζισμού εντοπίζονται στον μακρό 19ο αιώνα, αφενός σε μια σειρά θεσμούς (φυλακή, στρατώνας, εργοστάσιο) που διέπονται από ένα σύνολο νέων αρχών (πειθαρχία του χρόνου και των σωμάτων, εξορθολογισμός της διοίκησης, υποταγή στις μηχανές) αφετέρου στην κατάχτηση και αποικιοποίηση του εξωευρωπαϊκού χώρου, ιδιαίτερα της Αφρικής. Σε τούτα τα γεγονότα αντιστοιχεί, στο ιδεολογικό επίπεδο, η κατασκευή ρατσιστικών στερεότυπων που αντλούν κατά πολύ στοιχεία από τον επιστημονισμό του ύστερου 19ου αιώνα: ο "ταξικός ρατσισμός" θέτει σε όρους "φυλής" και μέσα από την έννοια της "έμφυτης εγκληματικότητας" το κοινωνικό ζήτημα, δηλ. το πρόβλημα των εργαζόμενων τάξεων, που ταυτίζονται με τους "αγρίους" του αποικιακού κόσμου, ενώ μια νέα ερμηνεία του πολιτισμού, βασισμένη πάνω στα μοντέλα του ευγονισμού και του κοινωνικού δαρβινισμού, συνδυάζεται με την ιμπεριαλιστική αγόρευση σχετικά με την "εξαφάνιση των κατώτερων φυλών", θεωρητική νομιμοποίηση των αποικιακών γενοκτονιών. Αναδύεται τέλος μια νέα εικόνα του Εβραίου -στηριγμένη κατά πολύ πάνω στη φιγούρα του διανοούμενου- που χρησιμοποιείται ως μεταφορά για μια υποτιθέμενη ασθένεια του κοινωνικού σώματος. Η έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που διαλύει τη μακαριότητα και τις ψευδαισθήσεις της φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων, πραγματοποιεί μια σύγκλιση όλων αυτών των επιπέδων μέσα σ' ένα περιβάλλον ασύλληπτης έως τότε βίας. Με το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, και μπροστά στην απτή απειλή των εργατικών επαναστάσεων, το σκηνικό που επέτρεψε τη ναζιστική σύνθεση έχει ήδη στηθεί. Ο Traverso τονίζει ότι, μολονότι το Άουσβιτς αποτελεί, κατ' αυτή την έννοια, νόμιμο τέκνο της δυτικής κουλτούρας, αυτό δεν σημαίνει ότι αποκαλύπτει τη βαθύτερη ουσία της Δύσης ή την αναπότρεπτη κατάληξή της αλλά "μια από τις δυνατότητές της, μια από τις όψεις της, μια από τις πιθανές παρεκκλίσεις της".
"Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ" της Χάννα Άρεντ.
Η φιλόσοφος Χάννα Άρεντ (1906-1975) κάλυψε τη δίκη του Άιχμαν για το περιοδικό "The New Yorker", στο οποίο η έκθεσή της δημοσιεύθηκε ως μια σειρά άρθρων το 1963. Γι' αυτή την αναθεωρημένη και διευρυμένη έκδοση του βιβλίου, η συγγραφέας πρόσθεσε υλικό που έγινε γνωστό μετά τη δίκη και έναν Επίλογο στον οποίο αναφέρεται στις συζητήσεις που προκάλεσε το βιβλίο. Το βιβλίο είναι πολύτιμο και για άλλον ένα λόγο: παρουσιάζει συνοπτικά το τι έγινε με τους εβραίους
στην κάθε ευρωπαϊκή χώρα ξεχωριστά. Γιατί, σε αντίθεση με τον διαδεδομένο μύθο, δεν είχαν όλες οι χώρες την ίδια στάση απέναντι στους εβραίους. Άλλες υπάκουσαν στους ναζί, άλλες τους εναντιώθηκαν. Κι αυτό οφειλόταν σε πολλούς παράγοντες, που εξετάζονται στο βιβλίο και μας δίνουν πολλά μαθήματα για το μέλλον σχετικά με την οποιαδήποτε μειονότητα υφίσταται διώξεις. Ο Άντολφ Άιχμαν ήταν ο αξιωματούχος του Γ΄ Ράιχ ο "ειδικός στο εβραϊκό πρόβλημα". Ισραηλινοί πράκτορες τον συνέλαβαν στην Αργεντινή, τον μετέφεραν στο Ισραήλ, εκεί δικάστηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε το 1961. Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν και ότι οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί.