Παρασκευή 7 Οκτωβρίου 2011 στις 19.30
Εκδήλωση-συζήτηση για πανεπιστήμια
Το πανεπιστήμιο (universitas - κοινότητα δασκάλων και μαθητών), ως θεσμός σήμερα, είναι η σύνοψη της ιστορίας του. Στην περίοδο που γεννήθηκε (Μεσαίωνας) λειτούργησε ως αιχμή του δόρατος για την αποκατάσταση της φύσης ενάντια στις θεοκρατικές αντιλήψεις. Προσπάθησε με έναν προοδευτικό και ριζοσπαστικό τρόπο όχι μόνο να διαφυλάξει την εξέλιξη της γνώσης αλλά συμπύκνωσε τους αγώνες για την κυριάρχηση του ορθού λόγου και την ανάδειξη του αυτεξούσιου και της κριτικής σκέψης.
Με την βιομηχανική επανάσταση και την κυριαρχία του καπιταλισμού το πανεπιστήμιο προσαρμόστηκε στο νέο πλαίσιο. Ο κατακερματισμός της γνώσης, η εξάρτηση της παραγόμενης γνώσης από την αγορά και τις νέες παραγωγικές δυνάμεις άρχισαν να οδηγούν στην απογύμνωσή του από το αρχικό του νόημα.
Το πανεπιστήμιο σήμερα έχει χάσει τον σκοπό του ως εκπαιδευτικό ίδρυμα. Αποτελεί άλλη μια φάμπρικα στο βωμό του κεφαλαίου παράγοντας άκριτη γνώση και λειτουργεί στην ουσία σαν ιδεολογικός μηχανισμός του συστήματος, απομονωμένος από τις ανάγκες της κοινωνίας. Ήδη από τις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης το σύστημα αναπαράγει την κοινωνική ανισότητα, με αποτέλεσμα ο μαθητής που εισέρχεται μετέπειτα στο σύγχρονο πανεπιστήμιο να μετατρέπεται σε έναν τύπο φοιτητή άμεσα συνδεδεμένου με τον νέου τύπου εργαζόμενο. Συμβάλλει έτσι στη δημιουργία ενός πειθήνιου, ευέλικτου και εύκολα εκμεταλλεύσιμου εργατικού δυναμικού, που στην Ελλάδα της κρίσης, της ανεργίας, του ΔΝΤ και της διαρκούς απειλής χρεωκοπίας, είναι η μοναδική εκβιαστική λύση του για την επιβίωση πέρα από την μετανάστευση. "ή δουλεύεις σκλάβος στον καπιταλισμό ή αποδημείς". Αυτή ακριβώς τη βαρβαρότητα του νέου ολοκληρωτισμού έρχεται να θεσμοθετήσει ο νέος νόμος - πλαίσιο της κυβέρνησης του μνημονίου.
Το κράτος με το νέο νόμο - πλαίσιο ξεπουλάει τον εναπομείναντα δημόσιο χαρακτήρα του πανεπιστημίου στο κεφάλαιο, στα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών, των εργολάβων και των αφεντικών. Η περικοπή της χρηματοδότησης των δημόσιων πανεπιστημίων συνδυάζεται με την ταυτόχρονη χορηγία (με το αζημείωτο βέβαια) από κάθε είδους ιδιωτών και εταιρειών, δημιουργώντας ένα νέο χάρτη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πλήρους παραδομένης στις επιταγές του κεφαλαίου . Στην πραγματικότητα το κράτος προσπαθεί να απεμπλακεί από τη χρηματοδότηση του πανεπιστημίου ανοίγοντας έτσι το δρόμο για δίδακτρα και εταιρίες. Η γνώση που θα παράγεται από την έρευνα δεν ακολουθεί τις ανάγκες της κοινωνίας αλλά τα εκάστοτε συμφέροντα των χρηματοδοτών της. Η θεσμική άμεση εμπλοκή, εξωπανεπιστημιακών παραγόντων στη διοίκηση, ακόμη και στην ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία θέτει σε άμεση απειλή τον κοινωνικό ρόλο της παιδείας και τις ανάγκες αυτής να επιλέξει την παραγόμενη γνώση για την πρόοδο και ευημερία της. "Σπάει" ουσιαστικά το κοινωνικό συμβόλαιο και το μετατρέπει σε συμβόλαιο κερδοφορίας όπου τον μόνο λόγο έχουν οι ισχυροί και οι τεχνοκράτες.
Η παιδεία ως δημόσιο αγαθό και δικαίωμα όλων δεν μπορεί να υπόκειται σε όρους οικονομικών συμβολαίων. Η εντατικοποίηση των σπουδών ( αλυσίδες μαθημάτων, όριο φοίτησης (ν+2), απουσίες, διαγραφές, υποχρεωτικές εγγραφές σε κάθε εξάμηνο, πειθαρχικά κ.α), οδηγεί στην εγκατάλειψη του μοντέλου του πανεπιστημίου ως μία κοινότητα ακαδημαϊκών συζητήσεων και κριτικής γνώσης, κοινωνικών ζυμώσεων και διακίνησης ελεύθερων ιδεών. Συν τοις άλλοις, ο ατομικός φάκελος προσόντων οδηγεί ούτε λίγο ούτε πολύ στην εξατομίκευση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αφού ο κάθε φοιτητής θα πρέπει να συγκεντρώνει καθ' όλη τη διάρκεια της φοίτησής του μονάδες, πτυχία και σεμινάρια ωθώντας τον σε έναν ατομικό και "μοναχικό" δρόμο προς την επιτυχία(!) και την καταξίωση. Αυτός ο διαρκής αγώνας δρόμου συνεχίζεται βέβαια και στην πορεία μετά το πανεπιστήμιο βάζοντας τον εργαζόμενο σε ένα καθεστώς δια βίου εκπαίδευσης καθιστώντας τον διαρκώς αναλώσιμο και χειραγωγίσιμο. Η κατεύθυνση αυτή προωθεί στην ουσία ένα πανεπιστήμιο - επιχείρηση, οδηγώντας το σε μία κατάσταση σχολιοποίησής του. Αυτό επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα του ακαδημαϊκού χώρου, είτε πρόκειται για τα προγράμματα σπουδών, είτε τη δομή των μαθημάτων, είτε τις νοοτροπίες που καλλιεργούνται. Στα πλαίσια της εντατικοποίησης των σπουδών, ο νέος νόμος πλαίσιο καταργεί τμήματα του πανεπιστημίου, συγχωνεύει σχολές και εντάσσει τους φοιτητές σε ένα αφηρημένο πρόγραμμα μαθημάτων αποκλείοντάς τους από την ελεύθερη επιλογή του γνωστικού αντικειμένου που επιθυμούν να ερευνήσουν. Τέλος, ο νέος νόμος ακολουθώντας πιστά τη συνθήκη της Μπολόνια, τείνει να μετατρέψει τους αποφοίτους των πανεπιστημίων σε εργαζόμενους δύο ταχυτήτων σπάζοντας τα πτυχία (σε 3 + 2 ή 4+1). Έτσι υποβαθμίζεται στην πράξη ο ρόλος του αυριανού εργαζόμενου αφού μόνο μία μικρή ελίτ φοιτητών θα έχει την πρόσβαση (μέσω διδάκτρων και "λευκού ποινικού μητρώου" ή αλλιώς "πειθήνιας και κοσμιοτάτης διαγωγής") για την απόκτηση των μεταπτυχιακών τίτλων (master).
Το δικαίωμα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, το δικαίωμα όλων στην παιδεία και τη μόρφωση ως δημόσιο αγαθό, δέχεται ένα ακόμη καίριο πλήγμα με την περικοπή της χρηματοδότησης και της φοιτητικής κοινωνικής μέριμνας ( σίτιση, στέγαση, μεταφορές, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, πρόσβαση σε συγγράματα). Στην εποχή της κρίσης και του ΔΝΤ, όταν οι περισσότεροι φοιτητές προέρχονται από οικογένειες χαμηλόμισθων , άνεργων οικογενειών, η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μετατρέπεται σε είδος πολυτελείας, σε προνόμιο λίγων.
Με την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου το κράτος δίνει τη χαριστική βολή στον κοινωνικό χαρακτήρα του πανεπιστημίου.Το άσυλο στις εξαιρετικά κρίσιμες πολιτικό-οικονομικές συνθήκες που βιώνουμε, όχι ως αφηρημένη έννοια αλλά ως βάση για την παραγωγή ριζοσπαστικού λόγου και δράσης, αποτελεί ｫκαταφύγιοｻ για φοιτητικά και κοινωνικά κινήματα. Στο πνεύμα του νόμου-πλαισίου δεν υπάρχει χώρος για ακαδημαϊκές ελευθερίες, αμφισβήτηση των κοινωνικών δομών ή πολιτική ζύμωση. Η προάσπιση του ασύλου είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία κινηματικών δράσεων τόσο μέσα στα πανεπιστήμια όσο και έξω από αυτά, οι οποίες θα αμφισβητούν το πλαίσιο λειτουργίας και θα προτάσσουν τις αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες αναφορικά με τη λήψη των αποφάσεων. Κινήσεις, οι οποίες έξω από τα συντεχνιακά όρια, θα δημιουργήσουν τις ρήξεις με τον κυρίαρχο θεσμό του πανεπιστημίου και θα αξύνουν τους κοινωνικούς αγώνες για την αυτοθέσμιση όχι μόνο του γνωστικού αντικειμένου της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες της αλλά και την κοινωνική αυτοθέσμιση γενικότερα.
Το Προταγμα της Αντιεξουσιαστικής Κίνησης για ένα Πανεπιστήμιο Δημόσιο Ελεύθερο και Κοινωνικό
Το δίλλημα ιδιωτικό ή κρατικό πανεπιστήμιο είναι ψευδές και επίπλαστο εφ'όσον αδυνατεί να αγγίξει το κέντρο του προβλήματος, τη φύση αυτή καθ΄αυτή της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Απέναντι σε αυτό θα πρεπει να προτάξουμε το δημόσιο καθ΄ όλα διαφοροποιημένο απο το κρατικό. Δημόσιος είναι εκείνος ο χώρος που αφορά όλους μας και ο καθένας έχει δικαίωμα λόγου και γνώμης. Χώρος που καλλιεργείται η αμφισβήτηση, η αυτονομία, η ατομικότητα, η συλλογικότητα και η ελεύθερη ανάδυση και διακίνηση ιδεών. Κοινωνικό πανεπιστήμιο είναι εκείνο που δημιουργεί ένα πλέγμα άμεσων σχέσεων με την κοινωνία, μια άμεση και διαρκή αλληλεπίδραση και αλληλοτροφοδότηση νοημάτων και σημασιών, σπάζοντας κάθε είδους διαχωρισμούς,. Ανοικτό και Ελεύθερο σημαίνει χωρίς όρους πρόσβαση του καθενός στις λειτουργίες του αλλα και αλληλεπίδραση αναγκαιοτήτων και επιθυμιών των ατόμων και των κοινωνικών συνόλων.
Για τη δημιουργία ενός ελέυθερου δημόσιου και κοινωνικού πανεπιστημίου έξω απο την κηδεμονία κράτους και κεφαλαίου είναι αναγκαία η ριζική αμφισβήτηση του υπάρχοντος από την κοινωνία. Η καθιέρωση στον εντός του πανεπιστημίου συλλογικό νου της αμεσοδημοκρατίας ώς τον ορθότερο τρόπο λήψης αποφάσεων και διαβούλευσης γενικότερα, αναμφισβήτητα αποτελεί μια κατάκτηση με όλη τη σημασία της λέξης, ασχέτως αν το ακριβές περιεχόμενο της είναι νεφελώδες για την πλειοψηφία. Η επίκληση της αμεσοδημοκρατίας ακόμα και απο τους πάσης φύσεως αριστερίζοντες, τους ανέκαθεν εχθρούς της, αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει κανένα απολύτως ιδεολογικό οργανωτικό αντίπαλο δέος που να μπορεί να αντιταχθεί στην αμεσοδημοκρατία. Εξού και το φαινόμενο η παραδοσιακές ιεραρχικές γκρούπες να επικαλούνται την αμεσοδημοκρατία όποτε τους αρέσει, δηλαδή για ένα σύλλογο φοιτητών η αμεσοδημοκρατία είναι καλή προκειμένου να ηττηθούν οι δεξιοι, αλλά όταν τίθεται ζήτημα λήψεων αποφάσεων, επιστρατεύονται τα παραδοσιακά παρηκμασμένα ιεραρχικά επιτροπάτα.
Το να ζητάμε τη διασφάλιση όσων επιθυμούμε από το κράτος είναι αναγνώριση του κράτους ως εγγυητή των επιθυμιών μας και κοινωνική νομιμοποίηση του. Στα σημερινά διλλήματα η απάντηση σε σχέση με το πανεπιστήμιο δεν βρίσκετε στον τρόπο με τον οποίο θα εξυπηρετεί καλύτερα την αγορά ή την ανάπτυξη, αλλά στον τρόπο με τον οποίο θα συμμετέχει στην κοινωνία και η κοινωνία σ΄αυτό. Αυτός ο τρόπος είναι το Δημόσιο Κοινωνικό Πανεπιστήμιο.
Ο αγώνας για ένα ελεύθερο πανεπιστήμιο σε μια ελεύθερη κοινωνία πρέπει να θέσει συνολικά το ζήτημα της εκπαίδευσης σήμερα. Η ριζική επανανοηματοδότηση του πανεπιστημίου ώς δημόσιου ελεύθερου και κοινωνικού περνά μέσα απο τους κοινωνικούς αγώνες για ατομική και συλλογική αυτονομία μέσα από τους αγώνες για ελευθερία.